ክታብ - መዐደዩት - መዓል በጦሎኒ ሓቴ

መዓል በጦሎኒ ሓቴ

ሙሴ ገብረትንሳኤ

ዲብ ባካት ካቴድራል ሰበት ዐልኮ፡ እብ ሸፋግ አስክ ሻርዕ ሕርየት ተዐዴኮ፡ ዲብ ቤት ወድ-ተኸስተ በጽሐኮ። ወድ-ተኸስተ ዲብ ዘሪበት ቤቱ ምስል አትክል ዲብ ልትፋገዕ ወልትሃጀክ ጸንሔኒ።

“ሚቱ ደሐን እንተ እስቡሕ ምድር?” ትሰአለ።

“ደሐን አነ እብ መናሰበት ዝክረት 30 ሰነት መደውሻሽ ውቃው እዝ፡ እግል ቅሰት ሐጫር ለትገብእ ድግም ምን ብከ እንዴ እቤቱ ለመጽአኮ።”

“ምስል ዐልነ ኢኮን ኖስከ ገሌታይ ኢትብል፡ ሐሬ ህዬ አዜ ሐቆ 30 ሰነት እንፈቅዶ ትብለነ?”ተእሪክ ህዬ ናይ ገቢልቱ ኢኮን…”

“አይወ ምስል ዐልነ፡ ላኪን መስኡል ሰበት ዐልከ አነ ለይአምሩ ዝያደት እንተ እግል ተኣምር ላዝምቱ። ሐሬ ህዬ አስክ ምዶልቱ ተእሪክ ናይ ገቢልቱ ዲብ እምብል ትም እግል ኒበል… ለናይ ገቢል ተእሪክ ይሓኬናሁ ምንገብእ ተርጀመት አለቡ፡” ተሃጌኮ።

እተ ዶሉ ወድ-ተኸስተ ክምሰል ይእፋርጉ ሰበት ኣመረ፡ “ከላስ ኮይስ ክርሲ ሰሐብ፡ እበያቱ ህዬ ለአነብቱ?”

“እንዴ እበ ሳልፋይ ህጁም ነአሰብዴ።”

“ቦጦሎኒነ፡ ቦጦሎኒ ሐቴ፡ ብርጌድ 31፡ ወቃው እዝ እግል ንደውሽሽ ዲብ ጀብሀት ቅብለት ሳሕል እንዴ ይእንመጽእ፡ ዲብ ጀብሀት ነቅፈ ዲብ ባካት ዕንክለት ብልሐት፡ ዲብ አርወ (ሳልፈር)ቱ ሻፋም ለዐልነ። ምን እለ አካን እለ እንዴ ትበገስናቱ ዲብ ጀብሀት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል፡ ዲብ ታርካይት ፈሕ ለበጽሐነ። ዲቡ ምስል ቦጦሎኒነ ለትብገሰ ቃእድ ብርጌድ መሐመድ ችኔቲ፡ ምስል መለሀይ ገብረኤል ወልደስላሴ እንዴ ገብአው እብ ሰበትለ ህጁም እግል ቦጦሎንነ ሸርሐው እለ። አነ ህዬ ምስል ቅያደት ስርያት እግለ ነሀጅም እቡ ለእንቀድር አካናት እግል ኢቱር ዲብ ድዋራት ወድጋን ተሐረክነ። “እብ አሳስ ለትኤተነ ስታት፡ ህጁም 22 ፈብራይር 1984፡ አክል ሕድ ሰር ላሊ፡ እብ ጀሀት ወድጋን ዘብጥ ፈትሐነ። እብ ቃቡስ እንዴ ወዴነ ዲብ ዱበ ወበሕሪ ለልትበሀል ዐነክል ሄረርነ። ምናተ፡ ባካት ሰር አምዕል እብ ገሌ ናይ ተክኒክ ሰበብ ለህጁም ሰበት ፈሽለ፡ አስክ መበገስነ እግል ነአቅብል ተሐበሬነ። ሐቆሁ እብ ሰበትለ

ፈሽለ ህጁም ጌማም ትሩድ ክምሰል ገብአ፡ ክልነ ሙናድሊን እብ ንየት ዛይደት ለህጁም እንዴ ትደገመ ውቃው እግል ልደውሸሽ ቡ ሰበት ትበሀለ፡ ተንዚም ለቴለል እንዴ ቀየመ፡ ለህጁም ምን ሐዲስ እግል ልትደገም ትቀረረ። ናይለ ነሀጅም እቡ አግቡይመ ተቅዪር ሰበት ገብአ፡ ቦጦሎንነ እብ ገረግር አስመረ እንክር ድገለብ ተሐረከት።

“ሰኒ፡ እብ ሰበትለ ካልኣይ ህጁም ህዬ?”

“19 ማርስ 1984፡ አክል ሕድ ሳዐት 12፡45 አደሐ፡ ውቃው እግል ደውሸሾት፡ ቦጦሎኒ 31.1፡ ምን ሸግለት ወድዋራት ቀጣር ትበገስነ። ለዲብ ሕግስ ቀጣር፡ አፖሎ፡ ጣንጡ፡ ገድሊ ወድዋራቱ ሻፍፍ ለዐለ ዴሽ አባይ፡ እበ እተ ወክድ ለሀይ ምን ቅብለት አስክ ግብለት ገጹ ለሐልፍ ለዐለ ጊም ከፊፍ እንዴ ትገልበብነ፡ አመቱ ኢተአመረት ህጁም ጠለቅነ እቱ። ዴሽ ውቃው እዝ ጀብሀት ሸዕብየት ክምሰል ተሀጅም እንዴ ተሐበረዩ ዲብ መትደጋግ ምንመ ዐለ፡ አደሐ ጸዕደ እግል ንህጀሙ ላተ ኢታከ። እብ ቀሊል እግለ ሳልፋይ ደፈዕ እንዴ ፈንጠርነ፡ አስክ ጋድሞታት አስራይ ገጹ አሽከትናሁ።

“ጋድሞታት አስራይ ዲብ ነአነድፍ፡ አምሱይ ሳዐት ሰማን ዲብ መጣግሕ ክምሰል በጽሐነ፡ ክልኤ ዙ-23 ረሻሽ ለጸዐነ መካይን ለጸብጠት ውሕደት አባይ፡ ምን ጀሀት ቅሮረ መጽአት። እት ባካት አውጌት እግል ትዳፍዕ ዲብ ትትሐረክ ዲብ ሕድ ክማም ገአነ። አባይ እንዴ ደንገጸ እበ ረሻሻት ወስለሕ ከፊፍ ዘብጥ ጠልቀ እትነ። አስክ 30 ምትር ሰበት ሸአገ እትነ፡ ዲብለ ዐልነ እተ አካን በጥ እምቤ። ርሳስ ምኒነ ወለዐል ዲብ ለሐልፍ መደረት ይአጅረ እትነ። ብዕድ ሕርያን ሰበት ይዐለ እግልነ ህዬ አባይ ጠዋሊ ሀጀምናሁ። እግለ ዙ-23 ለጸዐነየ መካይኑ እንዴ ሰለሜነ ህዬ ክባባይ አስክ አውጌት ገብአ።

“ዮም 19 ማርስ እግል ንብጸሑ ለዐለ እግልነ ሀደፍ እሊ ባካት እሊ ምንመ ዐለ፡ ህጁምነ ስርጉል ሰበት ዐለ እግለ ጀብሀት ለአትመቃሬሕ ለዐለ ሙናድል ዑቕበ አብረሀ ‘ነአተላሌ ማሚ?’ ዲብ እምብል ትሰአልናሁ። ህቱመ ይአበ “ሰኒ አስክ አውጌት ገጽኩም አተላሉ፡” ሐቆለ ቤለ፡ “ዮም እለ ቦጦሎኒ ዐጃይብ እግል ትሽቄቱ መስለኒ!” ዲብ ልብል መዕነውየት ሀቤነ። ሐቆ እለ ዲብ መጣግሕ

እንዴ ይእንበጥር፡ ምስለ እብ ጀሀት ድፈዕ እት ለአሸክት ዲብ ባካት አውጌት ሻፍፍ ለዐለ ዴሽ አባይ ዘብጥ አምበትነ።

“ዴሽ አባይ፡ ዲብ አውጌት እንዴ ኢትበጽሕ ለሀለ ከረቢት እንዴ ሸፈ እብ ክለ ሒለቱ እግል ልዳፌዕ ወጠነ። ለምን ሰር-ላሊ ወሐር ለአምበተ ሐርብ አስክ ጽብሕ ምድር፡ ሙናድል ምን አፍ ሰበጣነት መንዱቁ እበ ፈግር ብርሃን

ዲብ ልትሰዴ፡ አባይ ጻብጡ ምነ ዐለ አካናት ነሐዩ። አባይ፡ መዐስከር አውጌት እንዴ ተዐደ ድፍዑ ጸብጠ። እተ ላሊ ለሀ እብ ጀሀት ድማን ቦጦሎኒነ ለዐለው ውሕዳት ብርጌድ 44፡ እግል ሰር ናይለ ጻብጣመ ለዐልነ ዕንክለት አባይ ለብእተ ሰበት መስለዮም ሽውየ ዘብጥ እት ሕድ ጀረ። ሱድፈት አዋልድ ቦጦሎንነ ሕስ ክምሰል ለአሰመዐ ሰበት ወዴነ ለመሻክል ሐል ረክበ።

“ለድቁብ ሐርብ አውጌት፡ ምን አፍ ሰበጣነት ከፊፍ ወክቡድ ስለሕ ገብእ ለዐለ ሐርብ ትጌመመ። ዲብ ጽብሕ ምድር፡ ለናይ ቅያደት መርከዝ ወናይ ሎጂስቲክ አባይ ዔማት ለዐለት አውጌት ፍንጌነ ወፍንጌ አባይ እንዴ ተሐሸረት፡ ክሉ ለእብ ሰዐር ትሸቀ መዐደኒታት ምስል ነደ፡ በጦሎኒነ ጽብሕ ምድር ሳዐት ስስ ዲብ ሐንቴ አባይ ለዐለ ፋይሕ ጋድም ዲብ ተአተቅብል ምስለ ቅብላትነ ለዐለ አባይ ቀበሊት አውተድነ። ሰቦዕ ለገብእ ደባባት አባይ ዲብለ ጋድም እንዴ ትሰርሰረ ገበይ ደብአ። ክልኤ ደባበት ህዬ እበ ዐልነ እቱ ባክ እንዴ ሐልፈየ ዲብለ ጋድም ምስለ ቀደሜሀን ለዐለየ ደባባት አባይ ዘብጥ ፈትሐየ።

ደባባት አባይ ሒለትነ እንዴ አንተሀዘየ፡ እንክር ድገለብ እንዴ ጠወየ እግል ልከርድናነ ተሐረከየ። እንክር ድገለብ መጸአየ ምንገብእ፡ እግል ደባባት ጅማዐትነ ልግበእ ወዴሽነ እብ ስምጥ እግል ልዝበጣሁ ሰበት ቀድረ፡ ፈርሀት ከልቀየ እትነ። ሰር ምን አንፋር ውሕደትነ፡ እግለ ዲብለ ላሊ ምዩይ ለዐለ ሐርብ ለተሓከረው ሙጀርሒን ምነ ባካት እብ ሸፋግ እግል ለአሪሙዎም ለዐል ወተሐት ቤለው። ለበዝሐ ሙናድል ላኪን ተጠውራት ጀዲድ እግል ኢልትከለቅ ዲብ ዳፌዕ አማውር መስኡሊኑ ታከ። ክልኢትነ መስኡሊን ቦጦሎኒ፡ ምስል መስኡሊት ስርያት ምንመ ተሃጌነ፡ ለፋይሕ ጋድም ከፎ ክምሰል ንትዐደዩ ላኪን ዳልያም ይዐልነ።

እተ ዶሉ ቃእድ ቦጦሎኒ እብ ዐቢታዩ፡ ‘ቦጦሎኒ ሐቴ ክልከ ቀደም እቴ..እቴ’ ዲብ ልብል ተሃገ። ሰበቡ፡ ዲብለ በራር ጋድም ለወድቅ ልውደቅ አባይ እግል ልትፈንጥር ዐለ እሉ። ለአማውር ምህምቱ ለዐለ። አግደ ተጅሪበት አውጌት፡ ናይ ዮም 22 እግል ትደገም አለበ ለልብል ሳብት መብደእ ዲብ ደሚር ክል ሙናድል ለዐላቱ።

ለአዋምር ክምሰል ተሀየበ፡ ክል ነፈር ናይለ ቦጦሎኒ ክምሰል አራብ ዲብ ልትባረን ባሩደቱ እንዴ መዝነ አስክለ መሐብዒ ለአለቡ ጋድም አራበደ። ዲብ ቅብላትነ እጭፉር ለዐለ አቅሕመ ለመስል ዴሽ አባይ፡ ሙናድል አስኩ ዲብ ልትፌተት ክምሰል ረአ፡ ምነ ጫፍር እቱ ለዐለ ቅንጸት ዎሮት ነፈር እንዴ ቀንጸ ገጽ ግረ አስክለ ጋድም ፈነጥር ገብአ። ደባባት አባይመ ጄሸን እንዴ መርሐየ ግራሀን ሀበየ ከአስክ ክራይ ገጸን ሀርበየ።

አውጌት ክምሰል ጸብጥናሀ፡ ቦጦሎኒነ ዱቅሪ ደርብለ አስክ ክራይ ገጹ ዲብ ለሀርብ ዲብለ ፋይሕ ጋድም ዔረት ወኢትፈረረት ለገብአ ዴሽ አባይ ዐሬት። ምስልነ ከረ ጸጋይ መኮንን ለጸብጠው ደባባት ክቡድ ስለሕ ዐለ። ምን አውጌት ብዞሕ እንዴ ይእንረይም ዲብ ቅሮረ ለዐለ ዴሽ አባይ አውጌት እግል ልርደእ ልግዕዝ ሐቆለ ትመየ፡ ዲቡ ትዋጀሀነ። ምናተ፡ እብ ተዐብ ብህዱል ሰበት ዐለ፡ ብዙሕ እንዴ ኢልትሓረብ እዴሁ ሰበት ሀበ ሐለፍናሁ። ዲብ ቀደምነ አንፋር ስርየት 11 ዲብ ሐቴ ናይ ጅማዐትነ ደባበት እንዴ ትጸዐነው፡ እግለ ፍራራት ገብእ ለዐለ ዴሽ አባይ እንዴ በድረው ሐድ 150 ዐስከሪ ጸብጠው። ለተርፈው ህዬ ዲብ ክል አካን አርወሐቶም ዲብ ሖጻ ዳፍናም ጸንሐው።

ቦጦሎኒ ሐቴ፡ ባካት ክራይ ክምሰል በጽሐነ፡ ጽምእ ወሰፍረ ስዱ ሰበት ሐልፈ እትነ፡ ገጽ ግረ እግል ነአቅብል ትሰአልነ። ምናተ፡ መስኡሊን ናይለ ጀብሀት ዲብለ ህሌኩም እተ ጽንሖ እንዴ ቤለው ሴፈ ለጸዐነት ኦራል ነድአው እትነ። 20 ማርስ 1984 ህዬ ዲብለ ዐልነ እተ አካን ትመዬነ። እተ ምሴት ለሀ፡ ክልኤ ውሕዳት አስክ ክራይ ሰበት መጸአየ፡ ቦጦሎኒነ ክምሰል ራድኣይት ትረተበት፡ ‘ ለብዕዳት ውሕዳት ላኪን ዲብ ልትሓረበ ትመየየ። እስቡሕ፡ ዲብ ደብር ክራይ ሐርብ ዲብ ለአተላሌ፡ አባይ ለባካትነ ለዐለየ ውሕዳት እግል ለአሽክት ድቁብ ህጁም ሰበት ወደ፡ መታክል እግል ኢልትከለቅ ሰበት አፍረሀ፡ እግልዬ ወእግል ገብረኤል አክል ሕድ ክምሰለ ናይ አውጌት ምህም አማውር ተሀየቤነ። ለጽዋረን እንዴ ተዐንደቀየ ለሐርብ ምን ቅሩብ ታበዐ ለዐለየ ቅዋትነ ዲብለ ዐለየ እቱ አካናት እንዴ ገብአየ፡ እግለ ለሀጅም ለዐለ ዴሽ አባይ እብ ስምጥ እግል ልእተየ እቱ አዘዝነ። አባይ፡ አው እግል ንብተኩ አው እግል ልብተከነ እግል ሐቴሃተ ለዐለት። አባይ ሐረከትነ ክምሰል ረአ፡ እግል ኢልትበተክ ሰበት ፈርሀ፡ ዐሳክሩ ገጽ ግረ በልስ እት ህለ ደባባቱ ህዬ ግራሀን እንዴ ሀበያነ አስክ ማርሰ ቴክላይ ገጸን ሀርበየ።

ቃእድ ውቃው እዝ ብሪጋደር ጀነራል ሕሴን አሕመድ፡ ለናይ ደንጎበ ውሕዳት እንዴ አትመቃረሐ ዲብ ክራይ ለወደየ ጀርቤ ክምሰል ፈሽለት፡ ጠረፍ በሐር እንዴ ጸብጠ እት መረሖም አስክ ማርሰ ግልቡብ ሀርበ። ሕነ ዲብ ማርሰ ቴክላይ ገጽነ ክምሰል ሸአግነ፡ ለእብ አጥራፍ በሐር አስክ ማርሰ ግልቡብ ለአተጀሀ ዴሽ፡ እግል ንክርዑ አማውር ሰበት ተሐላለፈ፡ ፈሲለት ሚካኤል (ወድ-መሃንሾ) ትየመመት። ምናተ፡ ዝያድ ሒለተ ሰበት ዐለ ሴመ እግል ትክርዑ ኢቀድረት- እንዴ ካየደያ ሌጠ ሐልፈ። እንክር ድማን ምን ቃብል ትርኤ ለዐለት ውሕደት ብርጌድ 23 ላኪን ለበዝሐ ምን ጽዋሩ አተክሬት ምኑ። ለልትጸበጥ ትጸበጠ ወለመይት ሞተ፡ እት ንትደረክ ማርሰ-ተክላይ አቴነ። ዲብለ ጠረፍለ በሐር እት ሕነ ጥያራት አባይ እንዴ መጽአያነ ለክፈየ እትነ። እተ መደት ለሀ አነ

ወዐንደማርያም ወድ ቀሺ ዲብ ጠረፍለ በሐር ግሱያም እት ሕነ፡ ፋሽሽቲ እምብሉ ለዐልነ ቅምብለት ዐባይ ፌተተየ እትነ። ለቅምብለት አስክነ ትደገሕ ክምሰል ረኤናሀ፡ እብ ሸፋግ ምነ ዐልነ እተ አካን ትሸንኬነ። ዲብለ ዐልነ እተ አካን እንዴ ወድቀት ህዬ ጨበል ከድነተነ። ለምስለ ቅምብለት ለትከሬት ሸግዒት ዲብዬ ትለዋሌት፡ ላኪን ዲብ ባክዬ ለዐለው ጅማዐቼ ምነ ክሙቱት እተ ለዐልኮ ሸግዒት ባለሐውኒ ወእለ አነ ዮም መዓል በጦሎኒ ሐቴ እግል እዳግም ቀደርኮ።